Kết quả nghiên cứu của Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương cho thấy, muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết Aedes aegypti đã kháng với một số hóa chất diệt côn trùng. Điều này đồng nghĩa với việc mầm bệnh khó bị tiêu diệt và số người mắc bệnh khó giảm.

Tiến sĩ Phạm Thị Khoa, Trưởng khoa Hóa thực nghiệm, Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng Trung ương, cảnh báo, chính việc lạm dụng, tự ý phun hóa chất diệt muỗi không đúng cách của người dân là một trong những nguyên nhân chính khiến muỗi truyền bệnh kháng hóa chất.

Mỗi tuần, cả nước lại ghi nhận hàng trăm ca mắc sốt xuất huyết (SXH) mới. Chính điều này khiến người dân rất hoang mang lo sợ. Một số cá nhân lợi dụng tâm lý lo lắng của người dân đăng tin quảng cáo phun thuốc diệt muỗi hoặc đi tiếp thị hóa chất diệt muỗi đến từng nhà với lời quảng cáo: “làm chết hết không chỉ muỗi mà tất cả các loại côn trùng như gián, kiến, chuột…”. Cũng vì tin theo lời quảng cáo mà gia đình chị Hà ở Hoàng Mai, Hà Nội, vốn là một trong những điểm nóng về SXH, không tiếc tiền thuê hẳn một trung tâm chuyên diệt muỗi, côn trùng gây bệnh đến phun hóa chất tại nhà với giá tiền 5.000 đồng/m2. Lúc phun xong, chị thấy cũng có nhiều muỗi, thậm chí là gián, kiến... chết. Tuy nhiên, ngay ngày hôm sau, muỗi trong nhà chị lại nhiều như trước lúc phun.

Gia đình anh Dũng ở Đống Đa, Hà Nội lại được nhân viên tiếp thị xưng là người của Trung tâm Y tế Dự phòng quận đến bán hóa chất diệt muỗi phòng bệnh. Anh Dũng nhanh nhẹn rút ra số tiền 300.000 đồng để lấy được một bịch hóa chất toàn tiếng Trung Quốc với lời hướng dẫn chỉ cần hòa với nước cho vào bình phịt hoa, cây cảnh rồi phun lên tường, đồ dùng trong nhà. Anh làm theo hướng dẫn và phun hết mọi ngõ ngách từng phòng nhưng chỉ vài tiếng sau muỗi vẫn bay vo ve khắp nhà.

Tiền mất, tật mang

Theo tiến sĩ Khoa, bản chất của việc phun hóa chất là phun dập dịch. Nghĩa là khi phát hiện ra khu vực đang có ổ dịch bệnh SXH, các cơ quan chức năng sẽ khoanh vùng và tiến hành phun hóa chất diệt côn trùng cả vùng có dịch bệnh. Do đó, việc phun theo từng nhà sẽ không có tác dụng vì muỗi có thể chết tại thời điểm được phun nhưng sau đó xuất hiện trở lại do “di dân” từ nhà hàng xóm. “Việc lạm dụng phun hóa chất, phun không đúng cách, đúng thuốc còn đã dẫn tới hậu quả muỗi kháng hóa chất. Điều này cực kỳ nguy hiểm, gây khó khăn trong công cuộc phòng chống bệnh SXH và giảm số người mắc. Ngoài ra, một số người do hạn chế về hiểu biết hoặc chạy theo lợi nhuận sử dụng các loại hóa chất dùng trong nông nghiệp (vốn chỉ phun ngoài trời) để diệt muỗi trong nhà rất dễ gây ngộ độc, các bệnh mãn tính đường hô hấp”, tiến sĩ Khoa cảnh báo.

Kết quả nghiên cứu của Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng trung ương cho thấy, muỗi gây bệnh SXH ở cả bốn quận, huyện là Từ Liêm, Thanh Xuân, Đống Đa và Hoàng Mai đều đã kháng với ba loại hóa chất thường dùng là permethrin 0,75%, lambda-cyhalothrin 0,05% và DDT 4%. Tình trạng muỗi kháng hóa chất không chỉ có tại Hà Nội mà xảy ra ở nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước. Với nhóm hóa chất deltamethrin tỷ lệ muỗi kháng hóa chất tại Nha Trang là gần 90%, TP HCM là 68%... Nhóm hóa chất DDT, tỷ lệ kháng ở Hà Nội lên tới 86%, Nha Trang 98%; Đắk Lắk 100%.

Tốt nhất là vệ sinh phòng bệnh

Theo thạc sĩ Nguyễn Văn Dũng, khoa Côn trùng, Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng Trung ương, đặc điểm của muỗi truyền bệnh SXH là chỉ thích đẻ trứng tại những nơi có nước sạch như chum, vại, bể nước mưa, lốp xe hỏng, vật dụng gia đình bỏ không, hốc cây, kẽ lá, gốc tre nứa… Trong khi nhiều người dân lầm tưởng chúng đẻ ở vũng nước, cống rãnh nước bẩn nên chỉ chăm chăm phòng bệnh tại các khu vực đó mà quên đi bể nước ăn của gia đình mình và các dụng cụ chứa nước quanh nhà.

Do đó, cách phòng bệnh tốt nhất là thu dọn rác, kể cả dụng cụ chứa nước tự nhiên hoặc nhân tạo (chai, lọ, lu, vò vỡ, vỏ đồ hộp, lốp xe hỏng, vỏ dừa...). Úp ngược các dụng cụ gia đình như xô, chậu, bát, máng nước gia cầm. Xử lý kẽ lá cây (chuối, cọ, dừa...) bằng chọc thủng, cho hóa chất diệt bọ gậy. Đậy kín dụng cụ chứa nước sinh hoạt bằng nắp hoặc vải để ngăn không cho muỗi đẻ, thả cá, dội nước nóng vào thành vại để diệt bọ gậy và trứng khi còn chứa ít nước. Trong mùa dịch bệnh, tốt nhất mọi gia đình nên úp tất cả các loại xô, chậu, bát, máng nước gia cầm sau khi dùng, chậu cây cảnh bỏ không, đảm bảo chúng luôn khô ráo.

Khi phát hiện nhà mình hoặc xung quanh khu vực mình có ba người mắc SXH trở lên, cần báo ngay lên Trung tâm Y tế Dự phòng gần nhất để có biện pháp xử lý môi trường kịp thời. Tuyệt đối không được tự ý phun hóa chất mà nên theo hướng dẫn của các cơ quan có thẩm quyền.

“Người dân có thể sử dụng mành che ở cửa sổ, cửa ra vào, ngăn không cho muỗi vào nhà. Vào mùa dịch bệnh, nên cho trẻ con chơi trong màn cả ngày vì muỗi SXH chỉ đốt ban ngày. Đặc biệt, ngay cả nước trong lọ cắm hoa cũng có thể là nơi muỗi SXH trú ngụ, sinh nở. Cho nên cũng phải chú ý thường xuyên thay nước lọ cắm hoa và cho vài hạt muối vào trong lọ”, tiến sĩ Phạm Thị Khoa khuyến cáo.