Nón lá phù hợp cho cả đàn ông và phụ nữ, nón lá có tính “thực dụng” vô cùng lớn, che mưa che nắng, đó là tính ưu việt đầu tiên khi nhắc đến chiếc nón lá Việt Nam. Nón cũng có nhiều hình dàng khác nhau như nón chóp nhọn đầu, nón thúng rộng vành, nón ba tầm (giống nón thúng nhưng mảnh dẻ hơn)…

Dù là có nhiều loại như thế, song nét đặc thù riêng dễ nhân biết nhất vẫn là nón rộng vành (để che nắng) và có mái dốc (thoát nước nhanh, che mưa). Người sáng tạo ra chiếc nón Việt cũng đầy tài hoa, khi để cho chiếc nón đảm nhiệm chức năng đối phó lại với tự  nhiên, thiên nhiên. Bên cạnh đó cũng không quên chú ý đến tính thẩm mỹ, quan điểm về cái đẹp riêng có trong lòng người Việt: vẻ đẹp tế nhị, kín đáo. Đặc biệt là đối với phụ nữ, dưới vành nón lá, cái đẹp, cái duyên của người phụ nữ thấp thoáng xuất hiện: đôi mắt, mày ngày, lúm đồng tiền, những sợi tóc mai, cái gáy trắng ngần của người con gái lại được tô điểm thêm nét duyên dáng, kín đáo mà không kém phần quyến rũ…

Nón là được làm từ nhiều vật liệu khác nhau, tùy từng vùng miền mà người ta sử dụng những lọa lá như: cọ, tre, lá cối, lá hồi, lá du quy diệp để làm nón…Phần lớn, dây đeo được sử dụng là dây làm bằng vải mềm và bằng lụa. Cũng có một số ít loại nón không sử dụng dây đeo.

Nét chung của nón là nằm ở hình dáng chóp nhọn hay hơi tù, tuy vẫn có một số loại nón rộng bản và làm phẳng đỉnh. Theo thời gian, cũng như sự phân hóa về địa hình, khí hậu của từng vùng miền khác nhau, nón lá có nhiều loại như nón ngựa hay nón Gò Găng (sản xuất ở Bình Định, làm bằng lá dứa, thường dùng khi đội đầu cưỡi ngựa), nón quai thao (người miền Bắc Việt Nam thường dùng khi lễ hội), nón bài thơ (ở Huế, là thứ nón lá trắng và mỏng có lộng hình hoặc một vài câu thơ), nón dấu (nón có chóp nhọn của lính thú thời phong kiến); nón rơm (nón làm bằng cọng rơm ép cứng); nón cời (loại nón xé te tua ở viền); nón gõ (nón làm bằng tre, ghép cho lính thời phong kiến); nón lá sen (còn gọi là nón liên diệp); nón thúng (nón là tròn bầu giống cái thúng, thành ngữ "nón thúng quai thao"); nón khua (nón của người hầu các quan lại thời phong kiến); nón chảo (nón mo tròn trên đầu như cái chảo úp, nay ở Thái Lan còn dùng)…

Từ Bắc, Trung, Nam, trên mọi miền tổ quốc người ta sử dụng nón lá khi đi làm đồng, khi đi chợ hay mang theo cả khi tham gia các lễ hội. Cả ngày trọng đại của đời người con gái, bước ra khỏi cửa nhà để theo chồng, người mẹ cũng trao tay con chiếc nón lá, gửi gắm bao nhắn nhủ, thương yêu…Nón là là cảm hứng dạt dào cho các tác phẩm thơ, ca, nhạc, họa…Nghe đâu đây câu hát "Nón bài thơ, em đội nón bài thơ, đi đón ngày hội mở"... Giữa những kênh rạch, sông nước chằng chịt ở miệt vườn Nam Bộ, ai đó đã phải ngẩn ngơ vì: "Nón lá đội nghiêng tóc dài em gái xõa". Chiếc nón còn gợi nhớ dáng mẹ tảo tần: "Quê hương là cầu tre nhỏ/Mẹ về nón lá nghiêng che...". Trong những năm chiến tranh, các cô gái tiễn người yêu ra chiến trường, vẫn đội trên đầu thường đội nón lá với cái quai mầu tím thủy chung. Chỉ như vậy thôi đã hơn mọi lời thề non, hẹn biển, làm yên lòng người ra trận...

Ở xứ Huế mộng mơ, chiếc nón bài thơ như một người bạn đồng hành đối với hầu hết phụ nữ. Chiếc nón đội đầu không chỉ giúp các bà, các mẹ, các chị, các cô gái che mưa, che nắng mà ta còn bắt gặp người phụ nữ Huế dùng nón lá làm đồ đựng, làm quạt mát giữa nắng hè oi ả. Hơn cả, cùng với áo dài tím, nón quai thao làm nên nét duyên thâm trầm, duyên dáng đúng mực của người phụ nữ Huế.

Đến với cuộc thi nhan sắc nào trên thế giới, người đẹp Việt Nam cũng mang theo áo dài và cũng không quên mang theo nón lá. Nón lá đã trở thành hình ảnh mang tính biểu tượng văn hóa, mang đậm tính cách, tâm hồn người Việt, đặc biệt là người phụ nữ. Trong nhưng lần du lịch ở Việt Nam trở về, chúng ta vẫn luôn thấy những chiếc nón lá đi cạnh hành lý trở về nước của những người ngoại quốc, họ cho rằng, mang được nón lá về quê hương như mang theo cả đất trời Việt Nam về bên họ.